Lodewijk Mortelmans werd geboren op 5 februari 1868 in Antwerpen,
als tweede zoon van Karel Mortelmans, een drukker.
Hij overleed in Antwerpen op dinsdag 24 juni 1952 en ligt begraven op
het groot ereperk van het kerkhof 'Schoonselhof'.
Hij is een eminent en universeel Belgisch muzikant en componist.
Zijn dichterlijke kunstliederen, zijn intieme, fijnzinnige pianomuziek en
zijn poëtische orkestwerken behoren tot de meesterwerken van
de Europese muziek van het einde van de 19e en het begin van de 20e eeuw.
1887 De Bloemen en de Sterren
Op 19-jarige leeftijd had Lodewijk zijn muziekstudies voltooid, waarna hij verder nog privé-lessen volgde in compositie en orkestratie bij Peter Benoit.
In datzelfde jaar werd zijn eerste lied "De bloemen en de sterren" bekroond met de eerste prijs in het Vlaams-Hollands Tornooi te Roeselare.
In 1889 nam Lodewijk al eens deel 'om te proberen' en behaalde toen, samen met Paul Lebrun, een gedeelde tweede prijs van Rome met de cantate Sinaï. Hij was toen 21 jaar. Maar in 1891 onderbrak hij zijn deelname, door ziekte gedwongen, en moest van de definitieve proef afzien.
In 1893, nauwelijks 25 jaar oud, behaalt Lodewijk Mortelmans "den eersten prijs van Rome" met zijn cantate Lady Macbeth.
[Foto van de deelnemers]
1899 Festival Lodewijk Mortelmans
In 1899 vond in Antwerpen een Festival Lodewijk Mortelmans plaats, waar zijn symfonisch werk met enthousiasme werd onthaald. Van dan af werd hij beschouwd als de onbetwistbare leider van het Antwerpse muziekleven.
Samen met Paul Gilson was hij een van de belangrijke componisten van de generatie die vernieuwing bracht in de Vlaamse muziekwereld.
Uit persoonlijke notities van Lodewijk Mortelmans :
"Op 17 april 1899 had er te Antwerpen een groot Koncert plaats waar uitsluitend werken van Lodewijk Mortelmans onder zijn leiding uitgevoerd werden. Het waren Helios, Mythe der Lente, Een lied van de smart, Salve Regina en Homerische Symphonie, allemaal gekomponeerd na zijn prijs van Rome. Door dit konzert was de reputatie van Lodewijk Mortelmans definitief gevestigd. Trouwens had Joseph Dupont reeds Mythe der Lente op de Concerts Populaires te Brussel uitgevoerd."
Van 1901 tot 1924 was hij professor contrapunt en fuga aan het Koninklijk Vlaams Muziekconservatorium te Antwerpen, waarvan hij directeur werd van 1924 tot zijn opruststelling in 1933. Bovendien doceerde hij aan de Interdiocesane Kerkmuziekschool te Mechelen, het huidige Lemmensinstituut te Leuven.
Na het overlijden van Emile Wambach op 6 mei 1924 werd Mortelmans op 6 september van dat jaar de vierde directeur van het Antwerpse Conservatorium. Onder Mortelmans’ bestuur liep het leerlingenaantal met zowat de helft terug: van 1.500 in 1924 tot 740 in 1931.
Dit is te verklaren door een samenloop van omstandigheden : de economische crisis, de hogere belastingen op “live”-muziek in cafés en dancings waardoor veel uitbaters voor een mechanisch orgel of een platendraaier kozen, de doorbraak van de geluidsfilm en ook Mortelmans’ streven naar kwaliteit.
Het directeurschap werd in die tijd vooral beschouwd als een beloning voor eminente componisten. Toch moest Mortelmans veel tijd en energie in administratieve aangelegenheden steken. In een brief van Pol De Mont op 16 juni 1926 klaagde hij over de bureaucratie die elke creativiteit doodde: “Het leven vraagt van mij, eenzame, een groot offer. Komponeeren? ‘k Zit zoodanig beetgepakt in het raderwerk van de administratieve machine, dat ik niet meer weet ooit te hebben kunnen komponeeren of het ooit nog te kunnen.” Mortelmans’ belangrijkste verdienste als conservatoriumdirecteur was misschien wel dat hij veel belang hechtte aan de symfonische conservatoriumconcerten. Zo organiseerde hij in mei 1933 een opgemerkt driedaags Brahmsfestival. Het was een van zijn laatste activiteiten als conservatoriumdirecteur want dat jaar bereikte hij de leeftijdsgrens en werd hij opgevolgd door Flor Alpaerts.
Mortelmans werd in 1903 stichtend dirigent van de Koninklijke Maatschappij der Nieuwe Concerten te Antwerpen. Hij bracht het orkest aan de spits van het Belgische muziekleven.
Hij slaagde erin beroemde gastdirigenten zoals Gustav Mahler, Siegfried Wagner, Hans Richter, Richard Strauss en Sergei Rachmaninov naar Antwerpen uit te nodigen, om er op te treden met een uitstekend voorbereid ensemble.
Wereldbefaamde solisten als bijvoorbeeld Pablo de Sarasate, Jacques Thibaud, Eugène Isaye, Pablo Casals en Fritz Kreisler speelden er onder zijn leiding. Lodewijk Mortelmans was een uitstekend dirigent die technische perfectie paarde aan muzikale feeling.
Tijdens een succesrijke tournee door de Verenigde Staten van Amerika stelde Pablo Casals hem voor om te postuleren voor de functie van dirigent. Verschillende van zijn werken werder er uitgegeven na overeenkomsten met onder andere Schirmer in New York en Composers Musical Corporation.
Lodewijk Mortelmans weigerde dit vererend aanbod omdat hij, in 1917, zowel zijn vrouw Gabriella Mortelmans als zijn jongste en oudste zonen had verloren, en zich verantwoordelijk voelde voor de opvoeding van zijn vijf andere kinderen.
Gabrielle Mortelmans
Deze reis begon in de nacht van 29 maart 1921 vanuit Antwerpen naar Baltimore aan boord van de Nerviër (rederij Lloyd Royal Belge). Voor de terugreis werd de Cunard Line gekozen, "daar de vaart dezer schepen door al die conflicten zoo onzeker is." Zo vertrokken op 9 juni 1921. Samen met Juffr. Gabrielle Radoux, Daisy Jean en hijzelf reisden ze terug naar Cherbourg aan boord van de RMS Saxonia voor een 10-daagse overtocht. Dan ging het per trein huiswaarts. In zijn briefwisseling verwachtte hij rond den 23ste terug in de Helenalei te zijn.
Lodewijk Mortelmans hertrouwde op 14 januari 1922 in Antwerpen met de pianiste en muziekpedagoge Gabrielle Radoux.
Nationale Vereeniging voor Auteursrecht (NAVEA) - Société Nationale de Droits d'Auteur
NAVEA werd opgericht te Antwerpen, op 30 november 1922, op initiatief van Emiel Hullebroeck.
Deze vereniging was gegroeid uit het Genootschap voor Vlaamsche Componisten dat op 29 januari 1922 eveneens op initiatief van Emiel Hullebroeck werd opgericht met als medestichters Flor Alpaerts, Lode Baekelmans, Lode Monteyne en Lodewijk Mortelmans.
De doelstellingen van het Genootschap waren de "grondslag vormen van een opbloeiend Vlaamsch muziekleven" en "zo mogelijk, tot stand te brengen een Vlaamsche Auteursvereenging, die de rechten onzer Vlaamsche toondichters met toewijding zou behartigen". Na 1935 hield het Genootschap op te bestaan, maar NAVEA kon zich verder ontwikkelen.
In 1945 werd NAVEA omgevormd tot een tweetalige nationale instelling, onder de benaming SABAM (Société des Auteurs belges – Belgische Auteursmaatschappij).
Lodewijk Mortelmans was medeoprichter, stichtend lid en eerste voorzitter van de auteursvereniging NAVEA, met lidmaatschapnummer 1.
Hij was tevens lid van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Wetenschappen, Letteren en Schone Kunsten.
Lodewijk Mortelmans opende de horizonten van het Belgisch muziekleven en was onder meer één van de stichters van de wedstrijd Eugène Ysaÿe.
van links naar rechts : Lodewijk Mortelmans, Joseph Jongen, Eugène Ysaÿe
Eugène-Auguste Ysaÿe (Luik, 16 juli 1858 – Brussel, 12 mei 1931)
Als eerbetoon aan de overleden violist Eugène Ysaÿe richtte de Belgische koningin Elisabeth in 1937 een muziekconcours voor viool op dat de Ysaÿe-wedstrijd genoemd werd.
Deze wedstrijd werd na 1951 de driejaarlijkse vioolafdeling van de Koningin Elisabethwedstrijd.
1945 Dr. J. L. Broeckx
In zijn boek 'Lodewijk Mortelmans' beschrijft Dr. Jan L. Broeckx de muziek van de componist als universeel van betekenis, tijdloos en grensoverschrijdend.
(Een Van-Nu-en-Strakser der muziek - Editions NV. Standaard-Boekhandel 1945)
Bösendorfer
De kwart vleugel piano Bösendorfer uit 1926 van Lodewijk Mortelmans.
Op dit uitzonderlijk muziekinstrument heeft wijlen pianist Philibert Mees vele jaren gespeeld. Hij had deze piano gekocht van componist en dirigent Ivo Mortelmans, zoon van Lodewijk. De familie van Mees heeft deze nagelaten aan de vzw.
Nu staat deze vleugelpiano in het privé museum Huis Mortelmans te Antwerpen, op 20m van het woonhuis van de familie Mortelmans. Dirk Schiltz, huidig voorzitter van de vzw, is beheerder van dit museum.
Antwerpen - Helenalei 17
Na zijn pensioen in 1933 trok Lodewijk Mortelmans zich terug in Waasmunster waar hij verder ging met het componeren van pianomuziek, het orkestreren van vroegere liederen, het arrangeren van volksliederen en het schrijven van een handboek voor contrapunt.
Hij pendelde al die jaren tussen het woonhuis in de Helenalei en hun buitenverblijf 'Het Patrijske' in Waasmunster. Als er geen tram was vanaf de Linkeroever, ging men te voet verder, wat zich wel eens voordeed (ca. 30km).
Waasmunster bood hem de kans tot wandelen, waarbij de natuur hem inspiratie gaf. Hij leefde en werkte er, samen met Gabrielle Radoux, en waar de familieleden hen bezochten.
Familie overlevering :
"Rond 1920 kreeg hij al is een longontsteking. Hij had lang in de koude moeten wachten op een tram op 't Linkeroever. Het werd de aanzet naar de algemene verzwakking van zijn gezondheidstoestand. En in 1952 is hij een tijd ziek geweest, eerst in de Helenalei en dan in ’t ziekenhuis. Na een drietal weken is hij totaal verzwakt in het ziekenhuis overleden."
Gedenkplaat : AGENDA : Zondag 24 JUNI 2012 :
Naar aanleiding van de 60e verjaring van het overlijden van Lodewijk Mortelmans, werd een gedenkplaat aan zijn woonhuis, Helenalei 17 in Antwerpen, onthuld.
Waasmunster - Het Patrijske
Woonst van Gabrielle Radoux - zijn 2e vrouw.
Lodewijk Mortelmans op bezoek, met dochter Holda, met petekind Erica Schiltz en hond Bobby, en in Hoogboom met dochter Frieda en familie
Overlijden
Op dinsdag 24 juni 1952 overleed Lodewijk Mortelmans in het ziekenhuis "Sint-Camillus Gesticht", nu Gasthuiszusters, te Antwerpen.
Hij was weduwnaar van Mevrouw Gabrielle Mortelmans, en echtgenoot van Mevrouw Gabrielle Radoux.
Het grafmonument voor Lodewijk Mortelmans bevindt zich op het groot ereperk N van het Schoonselhof te Antwerpen.
Zowel Nederland als België vereerden Lodewijk Mortelmans met hoge onderscheidingen:
- Ere-bestuurder van het Koninklijk Vlaamse Konservatorium
- Lid van de Koninklijke Vlaamse Academie
- Stichtend lid van de Koninklijke Maatschappij der Nieuwe Concerten
- Groot-Officier in de Leopoldsorde
- Groot-Officier in de Orde van Oranje Nassau
- Groot-Officier in de Kroonorde
- Commandeur in de Leopoldsorde
- Commandeur in de Kroonorde
- Officier in de Leopoldsorde
- Ridder in de Kroonorde
- Burgerlijke Medaille van 1e Klasse van 1914-1918.
Lodewijk Mortelmans was medeoprichter, stichtend lid en eerste voorzitter van de auteursvereniging NAVEA, met lidmaatschapnummer 1. 
Zowel Nederland als België vereerden Lodewijk Mortelmans met hoge onderscheidingen: 